|
Leiderschap volgens onze hersenen
Om deze op het eerste gezicht vreemde tegenstelling te begrijpen, moeten we weten hoe onze hersenen precies werken. In ons brein maken we kennisstructuren aan, ook wel prototypes genoemd. Prototypes representeren de meest voorkomende eigenschappen van een categorie. Ze helpen je om de wereld om je heen in te delen en begrijpelijker te maken. Een voorbeeld van zo’n categorie is leiderschap. Op het moment dat we in onze omgeving iets zien dat bij het prototype leiderschap past, gaan er direct een aantal belletjes rinkelen in onze hersenen en vullen we het plaatje verder aan.
Het stereotiep beeld van een leider in onze maatschappij: hoog alfa gehalte, stoutmoedig, zelfzeker, ambitieus, veel energie, dominant, doortastend, onafhankelijk, zelfzeker, neemt snel beslissingen, praat vlot. Eigenschappen die perfect passen bij het gedrag van de narcist.
Narcistische leiders weten hoe ze de aandacht naar zichzelf kunnen trekken. Ze staan graag in de belangstelling. Helaas denken we nog vaak dat wie het luidst roept de beste leider is. We vinden dat een leider visibel moet zijn. We zien dat als een competentie. Het duurt vaak een tijd voor we door hebben dat die eerste tekenen van zogezegd leiderschap later niet worden waargemaakt. Integendeel, narcisme leidt tot minder uitwisseling van informatie tussen teamleden. Er heerst een angstcultuur die de resultaten van de organisatie negatief beïnvloedt.
Angst en onzekerheid
Hoe meer angst en onzekerheid er in een organisatie heerst, hoe groter de honger van mensen naar een niet bescheiden leider. We zien hetzelfde fenomeen in de maatschappij. Onze complexe, chaotische samenleving, doorspekt van financiële, economische, religieuze en politieke crisissen, werkt in de hand dat we op zoek gaan naar mensen die ons de illusie geven dat ze voor ons zullen zorgen. De zelfverzekerde leider, die krachtig, liefst brutaal, zegt waar het op staat. En die het voor ons zal oplossen. We volgen wie we denken dat ons zal beschermen. Zonder te beseffen dat net zij ons in nog groter gevaar kunnen brengen. We zijn op zoek naar een redder. Daarbij vergeten we onze eigen verantwoordelijkheid te nemen.
Het schoolsysteem
Maar kunnen we het ons kwalijk nemen dat we zo weinig terugvallen op onze eigen creativiteit en verantwoordelijkheid? Misschien wordt het ons zo aangeleerd? Op school ben je een goede leerling als je hoge punten haalt op wiskunde en talen. Er wordt verwacht dat je stilzit en de leerstof absorbeert. Het gevolg is dat heel wat briljante kinderen denken dat ze dom zijn. Hun vorm van intelligentie wordt niet aangesproken. Met als gevolg dat ze zelf later in het bedrijfsleven hun volle potentieel ook niet aanspreken.
In Finland wordt aan kinderen onder de 10 jaar nooit een cijfer gegeven. Leerkrachten hebben er een masterdiploma. Bij hen ligt de verantwoordelijkheid om ieder kind dat hun toevertrouwd is, te begeleiden naar het best mogelijke resultaat voor dat kind. Creativiteit, eigen initiatief en verantwoordelijkheid worden op die manier veel meer gestimuleerd. Op het einde van de verplichte schooltijd kiest een leerling op basis van zijn interesse, niet op basis van zijn punten.
En dat is in Vlaanderen helaas net omgekeerd. De interesse van kinderen wordt al vanaf hun 6de gericht naar vakken die met cijfers beoordeeld worden. Zo voeden we ze erg selectief op. We dwingen hen in een keurslijf. We maken ze volgzaam. En daar halen narcistische leiders hun voordeel uit.
De award winning Pixar-Esque Short Film ‘How Society Kills Your Creativity’ illustreert scherp hoe we ons leven laten bepalen door maatschappelijke verwachtingen en sociale druk. Klik hier of op de afbeelding om de film te zien. |
